Üzerinde çalıştığım bir kitapta tanıştım Kırık Cam Teorisi ile ve bazı şablonlar vardır ya her şeye uyar, bu da öyle bir bilgi gibi geldi. Derine indiğimde kendimi doğrulama fırsatı buldum ve paylaşmak istedim.
ABD’lı suç psikoloğu Philip Zimbardo’nun öğrencileri ile birlikte yaptığı bir deney olmuş. Fakir ve suç oranı yüksek Bronx ile yaşam standardı yüksek insanların yaşadığı Palo Alto’ya plakaları sökülmüş ve kaputu açık birer araç bırakılmış. Bronx’taki araç 3 gün içerisinde tüm parçaları sökülmüş ve yağmalanmış iken Palo Alto’daki araca kimse dokunmamış. Bunun üzerine Zimbardo ve öğrencileri ellerinde çekiç aracın yanına gitmiş ve kelebek cama ilk darbeyi indirmiş. Anında etrafa toplanan zengin ve beyaz insanlar aracı çok kısa zamanda kullanılmaz hale getirmişler. Kaynakta deneyi söyle sonuçlandırmış Zimbardo ; “ İlk camın kırılmasına izin vermemeniz gerek , aksi halde olacak kötü gidişatı engelleyemeyiz”
Aslında birçok yaklaşım bunu desteklese de bu kadar çıplak görünce üzerinde düşünmek istedim. Öncelikle hep zorlandığımız konu olan kişisel disiplin ile ilişkilendirmek nasıl olur?
Çocuğu olanlar bilir, sınıfta bir çocuk kabul dışı kelimeler kullanır ya da davranışlar sergilerse, kötü bir örnek teşkil edecek bir iş yaparsa ve buna karşılık bir tepki görmezse salgın gibi hepsine yayılır. İlk cam kırılmış ve kimse bundan dolayı cezalandırılmamıştır, bu diğerlerine bunu yapmanın hak olduğunu gösterecektir.Ya da kendimize bakalım, ilk 5 kg fazlamız olduğunda yaşadığımız panik ve bir şey yapmalıyım hissine eğer bir tepki yaratamaz, eyleme geçemezsek devam eden 7–8–9…. sadece şikayet söylemlerinde kalmıyor mu ?
Kendine bütçe planları yaptığınız, harcamalarına dikkat ettiğiniz, hedefler koyduğunuz o dönemi düşün. Bir anlık gaflette yaptığınız tüm bütçeyi altüst eden o satın alma dürtüsüne yenildiğinizde ne olur? Genelde; aman oldu olan artık neyse şimdi kıstığım şunu da yapayım diyerek tüm zamanların en büyük bütçe açığını vermez miyiz? Oysa ki ilk cam kırıldığında yeniden oturup bunun cezasını kesip planda yarattığımız açığı nasıl kapatacağımıza dönük canımızı acıtan bir yeniden planlama yapmak gerekmez mi? Burada beynin birinci fonksiyonu devreye girer “Boş ver fena mı oldu, siyah seni zayıf gösterdi, hem hiç yaşamayacak mısın canım ???? “ ve bizi haklı göstermeye çalışır.
Yeni tabirle kişinin kendi yaşam koçluğunu yapabilmesi için sahip olması gereken öz disiplin ilk camın kırılması ile sınava tabi tutulmaya başlar. Kendimde bir çok örneğini buldum ve bir çoğu bugün harabeye dönmüş ev misali orada öyle duruyor hem de alışılmış, mazeretleriyle haklı duruma getirilmiş, hayat işte dedirten şekilde.
Hadi şimdi bunu bilerek bakalım kararlarımızın etkilerine ve küçük olmasına aldırmadan kırılan ilk camda bunun bedelini ödemeyi inanç haline getirmeye çalışalım, ilginç bir deneyim olacak. İlk kırık, ilk çatlak bizi yıkıma götüren aslında bunu görmeli, kabul etmeli ve sorumluluğunu üstlenme olgunluğunu göstermeye hazır olmalıyız.
